Geboren ‎28 feb 1861 (18 Adar 5621) Zwolle, Overijssel, Nederland‎, bronnen: Gezinskaart Amsterdam, Persoonskaart CBG, overleden ‎27 jul 1914 (4 Av 5674) Gerolstein, Rijnland-Palts, Germany‎, leeftijd 53 jaar, bronnen: Gezinskaart Amsterdam, Persoonskaart CBG. Beroep: hoofd openbare school, bron: Gezinskaart Amsterdam
Eli Heimans (28 februari 1861 – 22 juli 1914) was een joods-Nederlands onderwijzer en natuurbeschermer. Hij leverde samen met Jac. P. Thijsse een belangrijke bijdrage aan de popularisering van de natuurstudie en legde mede de basis voor de natuurbescherming in Nederland.

Eli Heimans werd in 1861 geboren in Zwolle als zoon van Jacob Heimans en Elisabeth Valk. In 1882 vestigde hij zich als jonge onderwijzer in Amsterdam. Hij ontdekte de natuur vlak buiten de stad. Doordat hij een uitstekend waarnemer was en goed kon leren, groeide zijn kennis van planten en dieren snel. Bovendien had hij ook belangstelling voor geologie.

Hij maakte samen met onder andere J. Ligthart en C.F.A Zernike deel uit van de redactie van het pedagogisch maandblad Oud en Nieuw. Hij had kritiek op het traditioneel systematisch georiënteerde onderwijs in de natuur zoals dat tot dan toe werd gegeven. Hij pleitte ervoor om de kinderen mee naar buiten te nemen en dieren en planten in de klas te brengen. Op deze manier kon het eigen waarnemen worden gestimuleerd.

Zijn ideeen schreef hij op in het boekje: De levende natuur, een handleiding bij het onderwijs in de kennis van planten en dieren op de lagere school in het bijzonder voor de grote steden. In dit boekje dat in 1893 verscheen, baseerde hij zich op het Sarphatipark in Amsterdam. Later zou de methode verder worden uitgewerkt tot een handleiding dat in vier delen verscheen tussen 1898 en 1908.

Door dit boekje kwam hij in contact met Jac. P. Thijsse met wie hij dezelfde passie voor de natuur en zijn pedagogische inzichten deelde. Samen schreven ze de serie van vlinders, bloemen en vogels waarvan het eerste deel al in 1894 verscheen. Daarna richtten ze het tijdschrift De Levende Natuur op, samen met J. Jaspers jr. De eerste aflevering verscheen in 1896.

In 1899 verscheen als volgende mijlpaal van hun samenwerking de eerste druk van de "Geïllustreerde flora van Nederland". Bij de eerste druk waren de schrijvers nog "Heimans en Thijsse", maar aan de volgende drukken werkte ook H.W. Heinsius mee, zodat het werk meestal werd aangeduid met de naam Heimans, Heinsius en Thijsse. Deze flora was vooral ook bedoeld voor beginners. Bevatten de oudere flora's alleen maar tekst, deze bevatte ook illustraties en bevatte zo min mogelijk moeilijke termen. Hij nam in 1901 samen met een aantal anderen het initiatief tot de oprichting van de "Nederlandse Natuurhistorische Vereniging", later de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging. Tot zijn dood zette hij zich enthousiast voor deze vereniging in.

In 1901 solliciteerde hij voor een baan als leraar op de kweekschool, maar die werd gegeven aan zijn vriend Jac. P. Thijsse. In 1904 dreigde Amsterdam van het Naardermeer een vuilstortplaats te maken. Heimans en Thijsse organiseerden het verzet. Uiteindelijk besloot de gemeenteraad, mede op grond van de verwachte kosten, dit plan niet uit te voeren. Heimans en Thijsse namen nu het initiatief een vereniging tot aankoop van het gebied op te richten. In april 1905 werd Natuurmonumenten in Artis opgericht. Heimans werd echter niet in het bestuur gekozen in tegenstelling tot Thijsse, die secretaris werd. Zowel het mislopen van zijn betrekking aan de kweekschool als het feit dat hij niet in het bestuur van Natuurmonumenten kwam, weet hij aan zijn joodse afkomst. De relatie met Thijsse bekoelde hierdoor enigszins.

In 1911 verscheen het boekje In het Krijtland. Hierin beschreef hij naast de levende natuur van Zuid-Limburg, ook de geologische verschijnselen. Zo wees hij op een plaats waar grondlagen uit het Carboon aan de oppervlakte komen. Deze plaats zou later de Heimansgroeve genoemd worden. Hij schreef ook stukjes in de De Groene Amsterdammer. Uit deze stukjes bleek ook dat hij interesse had in psychologie.

Eli Heimans was getrouwd met Betje Stibbe met wie hij twee kinderen kreeg: Henriëtte en Jacob.
In 1914 overleed Eli Heimans op 53 jarige leeftijd plotseling aan een hartverlamming tijdens een geologische excursie in Gerolstein.

[bewerk]BronnenBronnen:
Coesèl, Marga: Zinkviooltjes en zoetwaterwieren, J. Heimans (1889-1978) Natuurstudie en natuurbescherming in Nederland. Hilversum 1993 tevens verschenen als proefschrift. ISBN 90-6550-364-1
Gorter, dr. H.P.: Ruimte voor natuur; 80 jaar bezig zijn voor de natuur van de toekomst. 's-Graveland 1986.
Windt, Henny van der: En dan: Wat is natuur nog in dit land? Natuurbe¯scherming in Nederland 1880-1990 Amsterdam, Meppel 1995. (Ook verschenen als proefschrift Groningen 1995).

Geboren ‎28 dec 1865 (10 Tevet 5626) Zwolle, Overijssel, Nederland‎, bron: WieWasWie (geboorten)‎

Geboren ‎13 nov 1869 (9 Kislev 5630) Zwolle, Overijssel, Nederland‎, bronnen: Genlias Huwelijken/Marriages, Persoonskaart CBG, Gezinskaart Amsterdam E, overleden ‎1 mei 1922 (3 Iyar 5682) Amsterdam, Noord-Holland, Nederland‎, leeftijd 52 jaar, bron: Gezinskaart Amsterdam E. Beroep: onderwijzer (1898), bron: WieWasWie (huwelijken)

Geboren ‎2 jan 1874 (13 Tevet 5634) Zwolle, Overijssel, Nederland‎, bron: WieWasWie (overlijdens), overleden ‎14 mei 1943 (9 Iyar 5703) Sobibor, Polen‎, leeftijd 69 jaar, doodsoorzaak: vermoord, bron: WieWasWie (overlijdens)